آداب سنتی
در طول چند قرن روزه داری و خودداری از خوردن و آشامیدن طی ماه رمضان، ترفند ها و راهکار های بسیار مناسبی برای کاهش مشکلات ناشی از گرسنگی و تشنگی پدید آمده و تجربه شده اند. این آداب تغذیه نه تنها برای انجام امور روزمره کارآیی داشته اند، بلکه سلامت و بهبود عملکرد بدن به ویژه دستگاه گوارش را تضمین می کرده اند.
دستور العمل های طب سنتی ایرانی در ماه رمضان جزو کامل ترین و کاربردی ترین نکات و موارد مفید برای روزه داران به شمار می روند. یکی از مهم ترین موارد، غذای سحر گاهی است که باید به مقدار کافی و با مواد غذایی بسیار کامل میل شود و بعد از آن نیز بهتر است شخص روزه دار بلافاصله استراحت نکند. در گذشته به دلیل سحر خیزی و آغاز فعالیت روزمره از صبح زود، این موضوع چندان دشوار نبوده و یکی از رفتار های متداول برای آغاز روز محسوب می گردید.
آغاز افطار
دو وعده افطار و سحر جزو مهم ترین مسائل و دغدغه ها برای روزه داران به حساب می آیند. چرا که اگر رژیم غذایی و دستور العمل های خاص این دو وعده رعایت نشود، نه تنها ماه رمضان تاثیر مثبتی بر سلامت نخواهد داشت، که حتی ممکن است زمینه های بیماری نیز فراهم گردد.
فراموش نکنیم که معده و دستگاه گوارش آسیب پذیر ترین بخش بدن در هنگام ماه رمضان هستند. پس از ساعت ها عدم فعالیت، معده از حساسیت بالایی برخوردار بوده و در صورتی که به طور افراطی و به میزان زیاد از چند نوع غذا به آن وارد شود، قطعا آسیب خواهد دید. نکته مهم در باز کردن روزه، علاوه بر مصرف آهسته و مقدار کمی از یک خوراکی سبک، دمای آن است. بهتر است آغاز افطار با یک مایع گرم و چند لقمه مغذی صرفا برای رفع گرسنگی و آماده شدن معده باشد و افطار کامل به حدود یک ساعت بعد موکول گردد.
نوشیدنی های رمضان
تشنگی را شاید بتوان اصلی ترین چالش برای روزه داران نامید. بسیاری از روزه داران در ماه مبارک رمضان به اندازه ای که در مورد غلبه بر تشنگی به دنبال راهکار های مناسب هستند، بابت گرسنگی چندان نگرانی زیادی ندارند. از این بابت، دستور العمل ها و مهارت ها در مورد کاهش عطش و رفع تشنگی بسیار مورد توجه روزه داران قرار می گیرند.
به دور از تمامی فرمول های مفصل و پیچیده، یکی از بهترین راه های رفع عطش در ماه رمضان را می توان مصرف آب به میزان کافی عنوان کرد. البته نباید روزه را با آب سرد باز کرده و یا بلافاصله بعد از افطار و سحر مایعات بنوشید. علاوه بر آب، شربت ها و نوشیدنی های سنتی از جمله تخم شربتی و خاکشیر را به هیچ عنوان فراموش نکنید. از طرف دیگر عرقیجات ایرانی مانند عرق بیدمشک، گلاب، عرق نعنا نیز ترکیب بسیار مفید دیگری هستند که اگر زعفران هم به این ترکیب اضافه شود، یک داروی طبیعی تقویت اعصاب و رفع استرس خواهند بود.
خرما و روزه دار
اگر در مورد خوراک ویژه ماه رمضان از هر ایرانی بپرسید، شاید بیشترین پاسخی که دریافت کنید مربوط به خرما باشد. این خوراکی لذیذ و مغذی در برخی از مناطق کویری و گرمسیری ایران کشت می شود و به همین ترتیب، مصرف آن جزو فرهنگ غذایی مردم همان مناطق و سایر مناطق کشور در آمده است. در ماه رمضان پای سفره تمام خانواده های ایرانی ظرف خرما حضور دارد و از این بابت می توان خرما را پای ثابت رژیم غذایی رمضان به حساب آورد. بسیاری از مردم عادت کرده اند تا روزه خود را با خوردن کمی آب گرم و یکی دو عدد خرما باز کنند و می توان گفت این یکی از بهترین عادت های غذایی نزد ایرانیان برای حفظ تعادل میان زمان روزه داری و زمان افطار است.
از جمله مهم ترین خاصیت خرما، این است که به دلیل قند و کالری قابل ملاحظه، هنگام آغاز افطار می تواند بخشی از اشتهای روزه دار را کاهش داده و مانع پر خوری و مصرف غذاهای سنگین به میزان زیاد باشد. همین اثر باز دارنده، به سلامت دستگاه گوارش به ویژه معده کمک شایان توجهی خواهد کرد. از طرف دیگر، قند خرما نه تنها می تواند میزان قند از دست رفته مغز و عضلات را جبران نماید، بلکه قادر خواهد بود آنزیم های گوارشی در معده را نیز فعال کند. با توجه به سکون معده در فاصله چندین سال، این فعال کردن آنزیم ها به هضم بهتر غذایی که خورده می شود کمک خواهد کرد. به علاوه تمام این موارد، خرما منبعی از انواع ویتامین های ضروری مانند آ و ب است و مصرف آن، کمبود ویتامین های بدن را نیز جبران خواهد کرد. ضمن این که خرما دارای مواد معدنی مانند آهن و فسفر بوده و برای تعادل فشار خون افرادی که دچار فشار بالا یا کم خونی هستند، مفید واقع می شود.
نکاتی برای روزه اولی ها
از میان چالش های متفاوتی که در برابر روزه داران وجود دارد، برخی عمومی تر و برخی خاص تر هستند. از جمله موارد خیلی خاص برای روزه داردن، چالش های مربوط به روزه اولی ها می باشد. برخی از پزشکان معتقد هستند که روزه داری برای نوجوانان و جوانان به ویژه در این زمان که به خوردن تنقلات و تغذیه نامناسب روی آورده اند، می تواند نقش مفیدی بازی کند. به عنوان نمونه، می توان به اضافه وزن و کلسترول بالای آن ها اشاره کرد که عموما ناشی از پرخوری، عدم رعایت وعده های غذایی مناسب، نوشیدن افراطی انواع نوشابه های مضر و همچنین نخوردن مواد غذایی سالم، ارگانیک و مغذی هستند.
از جمله مهم ترین مواردی که روزه اولی ها باید رعایت کنند، نوشیدن مایعات کافی است. در طول روز حدود ده تا دوازده لیوان آب نیاز است که در مدت ماه رمضان، این مقدار می تواند با نوشیدن مایعاتی مانند شربت ها و آب میوه های طبیعی و خانگی و شیر در فاصله افطار تا سحر تامین شود.
یکی دیگر از موضوعاتی که روزه اولی ها باید به خوبی رعایت کنند، تامین ویتامین ها و پروتئین های ضروری بدن است. خوردن میوه ها و سبزی های تازه، نه تنها آب بدن بلکه ویتامین ها را نیز پوشش می دهد و مصرف مغزی جات مانند گردو، بادام و پسته و فندق، نیاز بدن به پروتئین و چربی و فیبر گیاهی را از بین می برد.