شاید اگر ادعا کنیم که برنج، اصلی ترین غذای اصلی سفر های ایرانی را تشکیل می دهد، اصلا دور از واقعیت نباشد. همه ما از کودکی با کلمات و اصطلاحاتی مانند چلو یا کته و یا پلو دم کشیده آشنا هستیم و بدون شک در مورد برنج طارم، برنج دم سیاه و برنج فریدون کنار و … بار ها شنیده ایم. همچنین تعریف کیفیت برنج ایرانی از زبان مادربزرگ ها و مادران به گوش ما آشناست. از جمله حساسیت های مهمی که بسیاری از خانواده های ایرانی برای سبد غذایی خود دارند، خرید و پخت برنج ایرانی است! ممکن است از خود بپرسید که با وجود کشت انبوه برنج در مزارع شمالی کشور و برخی استان های دیگر، چرا باید رقابت میان کیفیت برنج ایرانی و برنج خارجی باشد؟ و چرا اصلا محصولاتی مانند برنج هندی و برنج پاکستانی جای خود را به فروشگاه های خشکبار باز کرده اند؟
یکی از اصلی ترین موضوعات در پاسخ به چنین پرسشی، این است که بر خلاف کشور های استوایی مانند هند، سرزمین ما با اقلیم خشک از دیر باز با کم آبی و خشکسالی دست و پنجه نرم می کرده است. با این حساب، کشت برنج که در حالت عادی به مقدار زیادی آب احتیاج دارد و به روش مخصوص غرقآبی انجام می شود، با محدودیت هایی مواجه شده است. از این رو، میزان تولید برنج ایرانی در برخی از مناطق کاهش یافته و این کاهش تولید از طریق واردات برنج خارجی جبران شده است. البته نباید فراموش کرد که بسیاری از هم وطنان، حاضر نیستند کیفیت برنج ایرانی و طعم برنج طارم و عطر برنج دم سیاه یا برنج فریدون کنار را با هیچ محصول مشابه دیگر وارداتی عوض کنند. برخی نیز به دلیل حمایت از کشاورزان و تولید کنندگان و شالیکار های سخت کوش و عزیز کشورمان، با وجود این که ممکن است برخی محصولات قیمت بالاتری نیز داشته باشد، حاضر به خرید برنج خارجی نمی شوند.
با این حال بد نیست در مورد انواع برنج ایرانی و خارجی و تفاوت ها و تاریخچه آن ها اطلاعاتی داشته باشیم. با دانستن خواص و کیفیت برنج ایرانی و خارجی و همچنین تفاوت های انوع محصولات در پخت و عطر و طعم، قادر خواهیم بود برای خرید برنج مورد نیاز بهتر تصمیم گیری کنیم.
برای شناخت برنج خوب باید موارد مختلفی را بررسی کنید. برخی از ویژگی های برنج مرغوب، در هنگام خرید و به صورت خام خود را نشان می دهند و برخی دیگر از نشانه های برنج باکیفیت نیز با پخت برنج مشخص می شوند.
اولین موضوعی که برای بررسی کیفیت برنج باید مورد توجه قرار گیرد، زمان برداشت برنج است. خیلی از مردم تصور می کنند برنج هم مانند سایر مواد غذایی هر چقدر تازه تر باشد و مدت کمتری از برداشت آن گذشته باشد، مرغوب تر است. اتفاقا در این مورد قضیه متفاوت است و کیفیت برنج در صورتی که مدتی از برداشت آن گذشته باشد بالاتر می رود. از طرف دیگر نباید فراموش کنیم که نحوه نگهداری نامناسب و همچنین طولانی شدن بیش از حد انبار برنج، باعث کهنگی و از بین رفتن خواص مفید آن خواهد شد. علاوه بر مدت زمان خاصی که باید از برداشت گذشته باشد، مسئله قابل توجه بعدی، محل و چگونگی انبار برنج است. برنج نباید در محل های گرم و مرطوب و همچنین بدون امکان تهویه و عبور هوا نگهداری شود. در صورتی که خشک بودن و تهویه رعایت نشود، انواع آفت ها و حشرات به دانه ها نفوذ کرده و در این صورت محصول قابل استفاده نخواهد بود. اضافه کردن کمی نمک و یا قرار دادن چند حبه سیر در میان کیسه ها و گونی ها، به دور کردن حشرات و آفت ها کمک قابل توجهی خواهد داشت.
نشانه دیگر کیفیت برنج ایرانی یا برنج خارجی که در هنگام خرید می توانید به روش ساده ای آن را امتحان کنید، سفت بودن و یا ترد و شکننده و نرم بودن دانه ها است. بعضی از انواع دانه ها به دلیل عدم کیفیت، براحتی در آسیاب شلتوک خرد شده و مقدار زیادی از آن به شکل نیم دانه خارج می شود. همچنین اگر در زمان خرید، دانه برنج را زیر دندان فشار دهید می توانید سفت بودن یا ترد و شکننده بودن آن را تشخیص دهید.
موضوع دیگر برای انتخاب نوع و تشخیص کیفیت برنج ایرانی مرغوب، عطر آن است. می توانید کمی از برنج را ببوئید و در مورد خرید آن تصمیم بگیرید. البته نباید معطر بودن برنج را لزوما یکی از نشانه های مغذی بودن آن دانست، ولی از نظر خانواده ها به خصوص در زمان پخت برای مجالس و میهمانی ها، عطر وطعم برنج بسیار حائز اهمیت است.