تغذیه در سالمندان
افراد در هنگام پا نهادن به دوران کهنسالی، با اثراتی همچون کاهش آب بدن، کاهش حجم عضلات، افزایش میزان چربی بدن و کاهش میزان پروتئین مواجه خواهند شد و این علائم زمینه را برای افزایش بیماری های مزمن در بدن فرد سالخورده به همراه خواهد داشت. به همين دليل يكي از مسائل مهم سالمندان، مسائل پزشكي و بهداشتي از جمله وضعيت تغذيه افراد سالمند است.
با افزایش سن انرژی افراد کاهش یافته و تمایل کمتری به غذا خوردن پیدا می کنند که در این وضعیت، میزان دریافت مواد مغذی ضروری بدن کاهش یافته و مشکلات زیادی را برای فرد به ارمغان خواهد آورد. اما بهبود تغذیه و رعایت رژیم های غذایی مناسب می تواند تا حد زیادی از بروز زود هنگام این عارضه ها جلوگیری کند.
اهمیت تغذیه سالمندان
توجه به تغذیه سالمندان به دلیل تغییر نیازهای تغذیه اهمیت دارد. رعایت اصول تغذیه صحیح سالمندان سبب می‌شود فرد سال‌های عمر خود را با سلامت و نشاط و راحتی بیشتری طی نماید و کمتر در معرض بیماری‌های شایع همچون فشار خون بالا، چربی خون بالا، دیابت و پوکی استخوان قرار بگیرد.
تغذیه سالمندان و عادات غذایی مطلوب و صحیح در پیشگیری از این بیماری‌ها مؤثر است، در نتیجه اگر اصول تغذیه سالمندان رعایت شود کمتر در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار می‌گیرند و این خود منجر به بهبود کیفیت زندگی آنان خواهد شد.
عوامل مؤثر در ايجاد مشكلات تغذيه سالمندان:
مشکلات روحی و روانی می تواند در تغذیه سالمندان تاثیر گذار باشد.
ـ عوامل جسمانی موثر در تغذیه سالمندان: مانند كاهش كل انرژی مورد نياز، بيماريهای مزمن، بي‌اشتهايي، تغيير حس چشايي، خرابي دندان‌ها، بي‌تحركي، ناتواني جسمي، مشكلات گوارشي، تداخلات دارويي و يا تداخل غذا و داروها
ـ تاثیر مشكلات روحی و روانی در نوع تغذیه سالمندان: افسردگي، تنهايي، از دست دادن همسر
ـ از عوامل تاثیر گذار در انتخاب نوع تغذیه سالمندان مشكلات اقتصادی می باشد: درآمد كم، كمبود امكانات براي تهيه و طبخ غذاي مناسب و زندگي در آسايشگاه
13 نکته تغذیه ای برای سالمندان:
یکی از نکات مهم در تغذیه سالمندان مصرف فراوان مایعات می باشد.
1ـ در این سنین رعایت اصل تنوع در برنامه ریزی غذایی و در عین حال توجه به عادات غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند بسیار اهمیت دارد.
2ـ برای جلوگیری از مشکلات عاطفی ـ احساسی سالمندان، بهتر است به عادات غذایی آنها احترام گذارده شود و هر گونه تغییری با ملایمت و تفاهم به وجود آید.
3ـ با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات (8 تا 10 لیوان در روز) و مواد پرفیبر نظیر نان تهیه شده از گندم کامل و میوه هایی مثل گلابی رسیده، آلو، آلوزرد و سبزی ها اهمیت دارد. همچنین هشدار دادن به سالمند در مورد مصرف بی رویه مسهل ها می تواند مفید باشد.
4ـ تأکید می شود که سالمندان از غذاهای پرچرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی های نفّاخ مثل کلم، گل کلم، پیاز و … استفاده نکنند.
5 ـ توصیه می شود تعداد وعده های غذایی سالمندان افزایش داده شود (حداقل 5 وعده در روز) و در هر وعده مقدار غذای کمتری مصرف شود.
6ـ در سالمندانی که جویدن غذا برای آنها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه می شود.
7ـ برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد می شود.
8 ـ برای تنظیم رژیم غذایی برای کاهش وزن در سالمندانی که اضافه وزن دارند، حتما باید با متخصص تغذیه مشورت شود.
9ـ رژیم غذایی سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین ها و املاح به ویژه کلسیم و آهن باشد لذا مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی ها و میوه ها بسیار تأکید می شود.
نمونه رژیم حاوی 1600 کیلوکالری انرژی، 174 گرم کربوهیدرات، 75 گرم پروتئین و 50 گرم چربی است.
شناخت درست از نیازهای تغذیه سالمندان اهمیت ویژه ای دارد
10- مصرف مولتی ویتامین هرروز خوب است.
11- ورزش در دوران سالمندی فراموش نشود. 60 دقیقه فعالیت بدنی ( پیاده روی، بالا رفتن از پله ) یا30 دقیقه شنا و راه رفتن سریع و یا حتی 20 دقیقه پیاده روی در هوای آزاد باعث نشاط سالمند می شود.
12- به عادات غذایی آنها احترام بگذارید و هرمشکلی را دوستانه حل نمایید.
13- در صورتی که پدربزرگ، مادربزرگ یا سالمندی دارید که تنها زندگی می کند آنها را در جمع خود آورده و به وعده های غذایی که تهیه نموده اید مهمان نمایید. سالمندان با فرزندان اشتهای بهتری پیدا می کنند.
ویتامین ها و مواد معدنی لازم در تغذیه سالمندان:
جذب کلسیم و ویتامین D بدن با افزایش سن کاهش می‌یابد که خود اثر مخربی بر سلامت استخوان‌ها دارد و سبب افزایش احتمال شکستگی‌های استخوانی می‌شود. بنابراین با افزایش سن نیاز بدن به مصرف منابع غنی کلسیم (مانند شیر و لبنیات) و تأمین ویتامین D (استفاده از نور آفتاب) افزایش می‌یابد.
قرار گرفتن به مدت طولانی‌تر در معرض نور مستقیم خورشید و مصرف جگر و روغن کبد ماهی برای تأمین ویتامین D توصیه می‌شود. بر این اساس توصیه می‌شود زنان بالای 50 سالی که تحت درمان با استروژن نیستند و همچنین همه بزرگسالان بالای 65 سال 1000 تا 1500 میلی‌گرم در روز مکمل دارویی کلسیم مصرف کنند. شیر و لبنیات از منابع غنی کلسیم هستند.
در برخی افراد، به خصوص سالمندان به علت ایجاد ناراحتی معده ناشی از مصرف شیر تازه، مصرف سایر غذاهای غنی از کلسیم از جمله ماست و پنیر به عنوان جایگزین شیر توصیه می‌شود. همچنین شیر بدون لاکتوز که اخیراً در کشور تولید شده است، جهت مصرف افرادی که دستگاه گوارش آنها قادر به تحمل شیر معمولی نیست توصیه می‌شود.
با افزایش سن توانایی جذب ویتامین B12 بدن حتی در افرادی که عملکرد عصبی طبیعی دارند کاهش می‌یابد. گوشت قرمز، ماهی و تخم‌مرغ از منابع ویتامین B12 می‌باشند.
کم‌خونی فقر آهن در سالمندان نسبت به افراد دیگر شیوع کمتری دارد اما در افرادی که غذاهای کم انرژی مصرف می‌کنند شایع است. نیاز مردان و زنان سالمند به آهن یکسان است و میزان توصیه‌شده روزانه به طور متوسط 7 میلی‌گرم است. زرده تخم‌مرغ، گوشت، ماهی، جگر، حبوبات و سبزی‌های برگ سبز تیره مانند جعفری، برگ چغندر، گشنیز و بخش‌های تیره برگ از منابع آهن می‌باشند.
جگر، گوشت، حبوبات و غلات و مغزها (پسته، بادام، گردو، فندق) از منابع غذایی حاوی روی می‌باشند. برخی از علایم کمبود روی شبیه علایمی است که به طور طبیعی همزمان با سالمندی بروز می‌کند مانند کاهش حس چشایی و التهاب پوست.
نکته کلی در خصوص تغذیه سالمندان:
شناخت درست اصول و نیاز های تغذیه ای سالمندان اهمیت زیادی دارد و این نیاز ها را می توان در دسته های انرژی، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی، مایعات، و فیبر غذایی جای داد.
برای اینکه در سنین میان سالی و البته پیری وزن ایده آلی داشته باشید، از خوردن مواد غذایی با چربی های اشباع و حاوی قند خودداری کنید و با یک مشاوره تغذیه ایی در این خصوص صحبت کنید.